17 mei – de dag van de Noorse onafhankelijkheid

Je hebt ze misschien al gezien – de foto’s van mooi geklede kinderen en volwassenen die lopend op straat met de Noorse vlag zwaaien. Dit is de Noorse manier om de dag van de Grondwet te vieren en dat gebeurt altijd op 17 mei. Hieronder kan je meer lezen over de Noorse nationale feestdag en waarom deze wordt gevierd.

Waarom wordt 17 mei gevierd?

De huidige Noorse grondwet is sinds 1814 van kracht. Voordien bestond er sinds 400 jaar een unie met Denemarken. Toen zat de koning in Kopenhagen en de schrijftaal was Deens. 1814 was een roerig jaar in veel andere landen, wat ook sterk van invloed was op de gang van zaken in Noorwegen. Een aantal jaren daarvoor had de Franse revolutie schokgolven in heel Europa teweeggebracht en in de Verenigde Staten vonden ook nieuwe ontwikkelingen plaats.

Maar waarom kreeg Noorwegen juist in 1814 een eigen grondwet? Om dit te kunnen begrijpen is het noodzakelijk om naar de buurlanden te kijken. Tijdens de Napoleontische oorlogen was Zweden een alliantie met Engeland aangegaan, terwijl Denemarken geallieerd aan Napoleon was. In 1814 naderde het einde van het Napoleontische tijdperk. Het was toen duidelijk dat Denemarken zich in een kwetsbare positie bevond. In Kiel vonden onderhandelingen plaats, met als uitkomst dat Noorwegen aan Zweden werd overhandigd.

Er was tijd nodig om de nieuwe unie te organiseren en heel veel Noren verzetten zich ook daartegen. Invloedrijke mensen in Noorwegen gebruikten die tijd van onzekerheid om eigen doeleinden na te streven. Daarom werd er een nationale vergadering uitgeroepen, met het doel om een eigen Noorse grondwet te installeren.

De deelnemers werden gekozen via de kerkelijke gemeentes. Brieven werden gestuurd naar alle delen van het land en de gekozen afgevaardigden reisden naar Eidsvoll, een kleine plaats in de buurt van Oslo (toen Christiania). Op 17 mei 1814 werd de Grondwet door de volksvergadering geratificeerd en werd de Deense prins Christian Frederic door de afgevaardigden tot koning van Noorwegen uitgeroepen.  Als afsluiting van de grondwetgevende vergadering werd deze eed afgelegd:  

Eensgezind en trouw tot de ondergang van Dovre

Dovrefjell is een bergplateau van nationaal grote symbolische waarde, evenals het landgoed waar de vergadering plaatsvond. De zakenman Carsten Anker had zijn woning ter beschikking gesteld aan de volksvergadering. Heden ten dage heeft het landgoed van Eidsvoll een museale functie.

Later in hetzelfde jaar moest Noorwegen de nieuwe unie met Zweden accepteren. Toch is het gelukt om de eigene constitutie te behouden, inclusief het eigen parlement Stortinget. Er werd een bestuurssysteem ingevoerd dat voor die tijd één van de meest democratische ter wereld was. In de praktijk had het land ook grote mate van zelfstandigheid. In 1905 hebben de Noren er uiteindelijk voor gekozen om hun eigen weg zonder de Zweden te gaan. Sindsdien is Noorwegen een onafhankelijke constitutionele monarchie.

Een optocht van schoolkinderen

Noorwegen koos ervoor om een nationale feestdag te houden zonder militaire parades. In plaats van het vertoon van macht en kracht, is de dag van de Grondwet een dag voor de kinderen geworden. In elke stad en in elk dorp van Noorwegen worden optochten van schoolkinderen georganiseerd. De kinderen roepen hoera en zwaaien met de Noorse vlag terwijl de showkorpsen muziek spelen.  Het populairste lied is daarbij zeker het nationale lied “Ja vi elsker”. Maar natuurlijk zijn er ook andere modernere liedjes die graag worden gespeeld.

In Oslo is het aantal deelnemers groter dan in andere steden. De optocht loopt daar direct voor het koninklijk paleis langs. De leden van de koninklijke familie zitten op het balkon van hun paleis en zwaaien naar de kinderen en tienduizenden vrolijke kinderen zwaaien met hun vlaggen terug.

Een nationaal feest waar iedereen welkom is

Zoals hierboven al is genoemd doen ook veel volwassenen aan de optocht mee. Velen nemen deel namens een organisatie, zoals een sportvereniging.

Op 17 mei dragen veel Noren de traditionele feestklederdracht, bunad genaamd. De verschillende streken van Noorwegen hebben allemaal hun eigene klederdracht, zowel voor mannen als voor vrouwen. Ook al heb je zelf geen bunad, het wordt wel verwacht dat je op de nationale feestdag netjes gekleed gaat.

Veel jongeren kleden zich echter op een andere manier, door rode of blauwe overalls te dragen. Dat zijn de zo genoemde “russ”. In de tijd rond 17 mei nemen ze op hun eigene manier afscheid van 13 jaar op school.

De Noren zijn over het algemeen heel trots op hun vrolijke en vreedzame manier van vieren. Toch is het niet de bedoeling om andere mensen buiten te sluiten.  Leden van de gemeenschappen van immigranten zijn massaal aanwezig om de dag van de Noorse onafhankelijkheid mee te vieren.

Ook mogen we hier de Noorse gemeenschappen in het buitenland niet vergeten. In verschillende steden wereldwijd vinden eveneens optochten op 17 mei plaats. Vaak worden deze optochten in samenwerking met de Noorse kerken georganiseerd. Zij zijn belangrijke ontmoetingsplekken voor Noren en Noorsgezinde in het buitenland, zoals bijvoorbeeld in Rotterdam.

Ook op een aantal plaatsen in de VS wordt de dag van de Noorse grondwet groots gevierd. In de streken rond Seattle en Minneapolis wonen bijzonder veel mensen van Noorse komaf. Daar wordt 17 mei met dezelfde trots gevierd als in Noorwegen.  

De corona pandemie betekende een flinke beperking voor het vieren van de nationale feestdag. Toch hebben sommige mensen daar een oplossing voor gevonden. Hier zie je een gemoderniseerde en corona proof versie van een oud lied dat vaak op de nationale feestdag wordt gespeeld en gezongen.

Gelukkig horen de beperkingen vanwege corona nu tot het verleden. In 2022 kan de nationale feestdag weer op de echte Noorse manier worden gevierd. Je bent van harte welkom om zelf op 17 mei in één van de komende jaren naar Noorwegen te komen om het schouwspel gade te slaan. Je hoeft geen traditionele klederdracht te dragen. Toch wordt het door de Noren op prijs gesteld als je netjes gekleed bent, zoals in de beginfoto door mij.

Wil je meer over dit onderwerp te weten komen? Hier vind je algemene informatie over de inhoud van de Grondwet in het Engels. Op een andere Engelstalige site  vind je een artikel over de grote betekenis van de Noorse Grondwet in de 19^e eeuw. Verder is er natuurlijk veel te vinden op Wikipedia en op andere sites.